De meeste bewegingsstoornissen zijn het gevolg van een verstoring in de functies van de basale ganglia. Het is bijzonder boeiend dat de loops die van de cortex naar de basale ganglia gaan en via de thalamus weer terug naar de cortex, sterk samenhangen met het verfijnen en automatiseren van de motoriek. Daarnaast zijn andere circuits door dezelfde basale ganglia verbonden met cognitie en emotie. Dit maakt inzichtelijk dat bewegingsstoornissen, cognitie en emotie nauw met elkaar verbonden zijn. Medicatie beïnvloedt de werking van de basale ganglia sterk, en daarmee ook beweging, cognitie en emotie. In dit deel van de lezing wordt uitgelegd hoe deze verstoring etiologisch verbonden is met bewegingsstoornissen.

De meest voorkomende bewegingsstoornissen veroorzaakt door medicatie zijn de acute bewegingsstoornissen die kort na het starten of verhogen van de dosering ontstaan. Veel psychofarmaca, vooral antipsychotica en antidepressiva, kunnen een van deze acute bewegingsstoornissen veroorzaken, evenals diverse medicijnen die worden gebruikt in de somatische geneeskunde. Belangrijke acute bewegingsstoornissen zijn acute dystonie, acathisie, parkinsonisme, tremor en myoclonie. De diagnostiek van bewegingsstoornissen begint met het identificeren van de symptomen. Wat observeer ik: dystonie, onrustige bewegingen, rigiditeit, traagheid, tremor of schokkende bewegingen? Vervolgens wordt de mogelijke oorzaak onderzocht, vaak een medicament, en wordt besproken welke interventies mogelijk zijn.

Tardieve bewegingsstoornissen ontstaan na maanden tot jaren gebruik van voornamelijk antipsychotica en worden onderverdeeld in twee hoofdgroepen: tardieve dyskinesie en tardieve dystonie. Omdat deze stoornissen pas na langere tijd optreden, worden ze niet altijd in verband gebracht met het gebruik van de veroorzakende medicatie. Bovendien kunnen ook psychiatrische stoornissen leiden tot dyskinetische verschijnselen. Er wordt vaak gedacht dat tardieve bewegingsstoornissen permanent zijn en niet te behandelen, maar beide aannames zijn vaak onjuist. In dit gedeelte worden de verschillende vormen, risicofactoren, en de mogelijkheden voor preventie en behandeling besproken.